Jak reagować na cyberprzemoc wobec dziecka?

NASK opublikował raport, który szczegółowo opisuje doświadczenia polskich nastolatków w internecie. Badanie zostało przeprowadzone w roku szkolnym 2023/2024 i objęło prawie 4 tysiące uczniów w wieku 14–18 lat ze 160 szkół we wszystkich województwach. Tak szeroka próba pozwoliła uzyskać wiarygodny obraz tego, jak młodzi ludzie postrzegają swoje bezpieczeństwo w sieci i z jakimi zagrożeniami stykają się na co dzień. Wyniki są alarmujące – pokazują, że cyberprzemoc, kradzieże cyfrowe czy groźby to nie incydenty jednostkowe, lecz zjawiska powszechne.

Jak wykazało badanie, 44,1% badanych nastolatków przyznało, że padło ofiarą działań innych użytkowników internetu, które spowodowały realne straty. Najczęściej zgłaszane incydenty obejmowały: włamania na konta e-mail i profile społecznościowe (15,8%), groźby przemocy w świecie rzeczywistym (13,8%), kradzieże dóbr wirtualnych w grach czy aplikacjach (13,7%) oraz oszustwa podczas transakcji online (11,6%). Dane te pokazują, że młodzież realnie doświadcza cyberzagrożeń, które wpływają nie tylko na ich życie cyfrowe, ale także na codzienne funkcjonowanie offline.

Rozpoznanie cyberprzemocy wymaga od dorosłych uważności i empatii. Dzieci nie zawsze mówią o swoich problemach w sieci – często milczą z powodu wstydu, strachu przed konsekwencjami czy braku wiary, że ktoś im pomoże. Objawy mogą być jednak widoczne w zachowaniu: nagła niechęć do korzystania z telefonu, zmiana nawyków online, usuwanie aplikacji społecznościowych, pogorszenie wyników w nauce czy wycofanie się z kontaktów rówieśniczych. Czasem dziecko reaguje drażliwością, bezsennością albo odwrotnie – apatią i brakiem energii.

Otwarte rozmowy i zainteresowanie światem cyfrowym dziecka to najlepsza profilaktyka. Eksperci podkreślają, że regularne pytanie o to, w co dziecko gra, z kim rozmawia w internecie czy jakie aplikacje lubi, buduje poczucie zaufania. Dzięki temu, gdy dojdzie do trudnej sytuacji, dziecko będzie bardziej skłonne powiedzieć rodzicom, co się wydarzyło. Profilaktyka oparta na komunikacji jest fundamentem skutecznej ochrony przed cyberprzemocą.

Kiedy dowiadujemy się, że dziecko padło ofiarą cyberprzemocy, kluczowe jest szybkie i przemyślane działanie. Najlepiej stosować prosty schemat:

• Porozmawiaj z dzieckiem i okaż mu wsparcie emocjonalne.
• Zabezpiecz dowody – zrób screeny, zapisz wiadomości i linki.
• Zgłoś sprawcę administratorowi serwisu społecznościowego.
• Zablokuj kontakt z osobą nękającą.
• Skontaktuj się ze szkołą i poinformuj wychowawcę lub pedagoga.
• Zawiadom policję, jeśli doszło do gróźb, uporczywego nękania czy publikacji wizerunku.
• Zapewnij pomoc psychologiczną, jeśli dziecko jest w złym stanie emocjonalnym.

Taki schemat działania minimalizuje ryzyko i daje dziecku poczucie, że nie zostało samo. Ważne, by każdy krok podejmować szybko i konsekwentnie, bo cyberprzemoc może eskalować z dnia na dzień.

Cyberprzemoc to nie tylko kwestia techniczna, ale przede wszystkim problem emocjonalny i społeczny. Ofiary często borykają się ze stresem, obniżoną samooceną czy objawami depresji. Dlatego niezbędne jest wsparcie psychologiczne – zarówno w szkole, jak i poza nią. Dziecko powinno mieć możliwość rozmowy z pedagogiem, psychologiem szkolnym lub specjalistą z zewnątrz, jeśli tego potrzebuje.

Szkoła ma obowiązek reagować na każdy sygnał cyberprzemocy. Zgodnie z zaleceniami MEiN powinna dysponować procedurami postępowania w takich przypadkach. To oznacza współpracę rodziców, nauczycieli i uczniów, a także działania edukacyjne w klasie. Cyberprzemoc często jest przedłużeniem konfliktów rówieśniczych w świecie offline – dlatego reakcja szkoły i rodziny musi być spójna i konsekwentna.

Najlepszym sposobem walki z cyberprzemocą jest profilaktyka. Edukacja w zakresie cyberbezpieczeństwa dla młodzieży ma dziś ogromne znaczenie – to właśnie ona buduje świadomość i uczy, jak rozpoznawać oraz unikać zagrożeń. Młodzi użytkownicy muszą wiedzieć, dlaczego nie należy klikać w podejrzane linki, jak chronić swoje dane logowania czy dlaczego warto ograniczać publiczne udostępnianie prywatnych zdjęć.

Rodzice mogą stosować praktyczne metody edukacji: wspólnie ustalać zasady korzystania z internetu, tłumaczyć dziecku, jak rozpoznawać próby wyłudzeń, a nawet ćwiczyć scenariusze reakcji – co zrobić, gdy ktoś obcy pisze na czacie lub gdy pojawia się obraźliwy komentarz. Dzięki temu dziecko uczy się reagować automatycznie i nie wpada w panikę w trudnych sytuacjach. Edukacja cyfrowa to inwestycja w przyszłość, która chroni dzieci tu i teraz.

Cyberprzemoc to tylko jedna z form niebezpieczeństw w sieci. Do głównych zagrożeń należą: phishing (wyłudzanie danych przez fałszywe wiadomości), ransomware (szyfrowanie plików i żądanie okupu), spyware (szpiegowanie aktywności online), a także fałszywe informacje i manipulacje w mediach społecznościowych. W przypadku dzieci szczególnie groźne są kontakty z obcymi podszywającymi się pod rówieśników oraz udostępnianie danych osobowych, które mogą zostać wykorzystane przeciwko nim.

Dlatego nowoczesne narzędzia ochronne, takie jak Panda Dome Family i Panda Dome Premium, są ważnym uzupełnieniem edukacji i rozmów wychowawczych. Pozwalają one filtrować treści, monitorować aktywność dziecka w sieci, ustalać limity czasu online i blokować złośliwe oprogramowanie. Technologia w połączeniu z edukacją i czujnością rodziców tworzy tarczę, która realnie wzmacnia bezpieczeństwo młodzieży.

Cyberprzemoc i inne zagrożenia online są traktowane w Polsce jako poważny problem społeczny. Ministerstwo Cyfryzacji realizuje programy edukacyjne, takie jak "Włącz szacunek. Wyłącz hejt", a także pracuje nad ustawą o ochronie małoletnich w internecie. Dzieci i młodzież mogą korzystać z telefonu zaufania 116 111, który działa całodobowo i zapewnia pełną anonimowość. To jedno z kluczowych narzędzi wsparcia, rekomendowane przez specjalistów i instytucje państwowe.

Cyberprzemoc wobec dziecka to sytuacja, która wymaga natychmiastowej reakcji. Najważniejsze jest okazanie wsparcia, zabezpieczenie dowodów i wykorzystanie dostępnych narzędzi – od zgłoszeń w mediach społecznościowych, przez współpracę ze szkołą, aż po kontakt z policją w poważnych przypadkach. Równie istotna jest profilaktyka: rozmowy o bezpieczeństwie, edukacja cyfrowa i stosowanie programów ochronnych. Tylko połączenie empatii, wiedzy i technologii daje dzieciom szansę na bezpieczne korzystanie z internetu bez obawy o cyberprzemoc.

Wpis powstał we współpracy z pspolska.pl