Dlaczego osoby na JDG mają niższe emerytury niż osoby pracujące na Umowę o pracę?

1. Czy ZUS liczy emerytury inaczej dla JDG niż dla etatu?

Krótka odpowiedź brzmi: nie. ZUS nie ma odrębnego wzoru na emeryturę dla osoby na jednoosobowej działalności gospodarczej (JDG) i dla osoby zatrudnionej na umowę o pracę.

Dla osób objętych tzw. "nowym systemem" (urodzonych po 31.12.1948 r.) emerytura z ZUS jest obliczana według jednego, wspólnego schematu:

Emerytura = (suma zwaloryzowanych składek emerytalnych + zwaloryzowany kapitał początkowy) ÷ średnie dalsze trwanie życia.

Ten wzór jest taki sam niezależnie od tego, czy składki pochodziły z:

• umowy o pracę,
• JDG,
• umowy-zlecenia (jeśli była oskładkowana),
• innych tytułów do ubezpieczenia emerytalnego.

ZUS nie "przelicza gorzej" składek przedsiębiorców. To, co się różni, to:

• wysokość podstawy, od której liczone są składki,
• ciągłość i długość okresów opłacania składek,
• fakt, że w przypadku etatu część składek finansuje pracodawca, a w JDG przedsiębiorca płaci wszystko sam.

I właśnie w tych różnicach kryje się źródło niższych emerytur na JDG.

2. Co realnie decyduje o wysokości emerytury?

W uproszczeniu, o przyszłej emeryturze z ZUS decydują trzy główne czynniki:

1. Łączna suma wpłaconych (i zwaloryzowanych) składek – im wyższa podstawa składek i im więcej lat ich płacenia, tym większy kapitał emerytalny.
2. Wiek przejścia na emeryturę – im później ktoś przechodzi na emeryturę, tym krótsze "średnie dalsze trwanie życia" przyjmowane w dzielniku, co zwiększa miesięczną kwotę świadczenia.
3. Okresy, za które składek nie było lub były bardzo niskie – ulgi, przerwy w działalności, brak ciągłości opłacania.

Wszystkie te elementy mogą działać na niekorzyść przedsiębiorców, jeśli przez lata minimalizują oni swoje składki.

3. Dlaczego emerytury na JDG są najczęściej niższe? Główne powody

3.1. Minimalna podstawa składek na JDG

Przedsiębiorca na JDG, opłacający składki "na zasadach ogólnych", sam deklaruje podstawę wymiaru składek, ale nie może ona być niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce na dany rok.

W 2025 r. najniższa podstawa wynosi 5203,80 zł, co odpowiada właśnie 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.

Pracownik etatowy:

• ma podstawę składek równą faktycznemu wynagrodzeniu brutto (nie niższemu niż płaca minimalna),
• nie decyduje samodzielnie o "obniżaniu" tej podstawy – decyduje o niej wysokość pensji z umowy.

W praktyce oznacza to, że przedsiębiorca zarabiający np. 12–15 tys. zł miesięcznie, a opłacający składki od minimalnej podstawy, wpłaca do ZUS dużo mniej niż etatowiec zarabiający podobnie, od którego składki liczone są od pełnej pensji (do limitu 30-krotności).

3.2. Ulgi na start, "preferencyjny ZUS" i Mały ZUS Plus

Nowe firmy mogą korzystać z szeregu ulg:

• Ulga na start – przez 6 miesięcy przedsiębiorca nie opłaca składek na ubezpieczenia społeczne, czyli m.in. na emeryturę i rentę. W tym czasie kapitał emerytalny po prostu się nie buduje.
• Preferencyjne składki ZUS – przez kolejne 24 miesiące podstawa wymiaru składek może wynosić jedynie 30% minimalnego wynagrodzenia.
• Mały ZUS Plus – przez maksymalnie 36 miesięcy w ciągu 60 miesięcy można obniżyć podstawę składek w zależności od dochodu; w praktyce często również jest ona bardzo niska.

Dla młodej firmy to realna ulga w kosztach. Z punktu widzenia przyszłej emerytury oznacza jednak:

• kilka lat z bardzo niskimi lub zerowymi składkami,
• niższy zgromadzony kapitał emerytalny.

3.3. Optymalizacja składek – przedsiębiorcy często "tną" ZUS do minimum

Wielu przedsiębiorców traktuje ZUS jak quasi-podatek, a nie jak realne oszczędzanie na emeryturę. Z tego powodu:

• wybierają minimalną możliwą podstawę,
• nie podnoszą jej nawet przy wysokich dochodach,
• liczą, że finansowe bezpieczeństwo na starość zapewnią im prywatne inwestycje lub sprzedaż firmy.

Jeśli jednak te plany się nie zrealizują (kryzys, choroba, upadek biznesu), pozostaje tylko niska emerytura z ZUS, ściśle odzwierciedlająca wieloletnie niskie składki.

3.4. Brak "dodatkowego płatnika" składek, jak w etacie

W przypadku umowy o pracę:

• część składek płaci pracownik (potrącane z pensji brutto),
• część dopłaca pracodawca ze swoich środków.

Na koncie w ZUS ląduje więc suma obu tych składek. Pracownik "odczuwa" tylko część obciążenia.

Przedsiębiorca na JDG:

• sam finansuje całość składek emerytalnych i rentowych,
• często – chcąc ograniczyć koszty – obniża podstawę do minimum.

Efekt: przy podobnych dochodach życiowych etatowiec ma zwykle wyższy strumień składek trafiających do ZUS niż przedsiębiorca.

3.5. Nieregularność dochodów i przerwy w działalności

W przypadku JDG częstsze są:

• zawieszenia działalności (brak składek),
• okresy zadłużenia w ZUS,
• nieregularne opłacanie składek.

To wszystko oznacza dziury w historii ubezpieczeniowej, co wprost obniża przyszłą emeryturę. Pracownik etatowy, jeśli nie traci pracy, ma najczęściej ciągłość opłacania składek.

4. ZUS a "przelicznik" dla JDG – jak to wygląda w praktyce?

W świetle powyższego widać, że:

• WZÓR na emeryturę jest taki sam dla wszystkich ubezpieczonych (etat, JDG, zlecenia itd.).
• RÓŻNE są: wysokość, ciągłość i okresy opłacania składek oraz zasady naliczania podstawy dla różnych tytułów ubezpieczenia.

Innymi słowy, to nie "przelicznik ZUS" jest inny, lecz "materiał", na którym ten przelicznik działa – czyli historia wpłat na konkretne konto ubezpieczonego.

5. Czy na JDG da się mieć wyższą emeryturę?

Tak – jeśli podniesiesz podstawę składek

Kluczowa różnica między JDG a etatem polega na tym, że przedsiębiorca ma realny wpływ na swoją podstawę wymiaru składek.

5.1. Podstawę ZUS na JDG można samodzielnie zwiększyć

Dla przedsiębiorców opłacających składki na zasadach ogólnych:

• minimalna podstawa składek na ubezpieczenia społeczne to 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia,
• nie ma górnego limitu "miesięcznej" podstawy, poza rocznym limitem 30-krotności przeciętnego wynagrodzenia – powyżej tego progu składek emerytalno-rentowych i tak już się nie płaci.

W praktyce oznacza to, że przedsiębiorca:

• może zadeklarować np. 100%, 150% czy nawet 200% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia jako podstawę,
• zapłaci proporcjonalnie wyższe składki,
• ale jednocześnie podniesie swoją przyszłą emeryturę, bo do jego konta emerytalnego trafi większa kwota – corocznie waloryzowana.

To jest dokładnie to samo, co w przypadku etatowca: wyższe wynagrodzenie brutto → wyższe składki → wyższa emerytura. Z tym, że etatowiec nie wybiera swojej podstawy, a przedsiębiorca – tak.

5.2. O czym warto pamiętać, podnosząc podstawę?

1. To długoterminowa decyzja – pojedynczy rok wyższych składek nie zrobi rewolucji, ale 10–20 lat takiego działania już tak.
2. Składki emerytalne to nie oszczędność gotówkowa, lecz prawo do świadczenia dożywotniego. Zwiększając podstawę, przedsiębiorca "kupuje" sobie wyższą emeryturę, ale kosztem bieżącej płynności finansowej.
3. Warto liczyć – dla części przedsiębiorców efektywnie korzystniejsze może być połączenie wyższej podstawy ZUS i równoległych oszczędności prywatnych (np. IKE/IKZE), zamiast skrajnej minimalizacji składek.

6. Podsumowanie

• ZUS nie stosuje innego przelicznika dla JDG niż dla osób na umowie o pracę – wzór obliczania emerytury jest taki sam.
• Niższe emerytury przedsiębiorców wynikają głównie z ich własnych decyzji i z dostępnych ulg:
• lat opłacania składek od minimalnej podstawy,
• korzystania z ulgi na start, preferencyjnego ZUS i Małego ZUS Plus,
• częstych przerw w opłacaniu składek,
• chęci minimalizacji kosztów zamiast budowania wysokiego kapitału emerytalnego.
• Jednocześnie JDG daje unikalną możliwość: przedsiębiorca może samodzielnie, w dowolnym momencie podnieść podstawę składek ZUS, a tym samym wpłynąć na wysokość swojej przyszłej emerytury – czego pracownik etatowy w praktyce zrobić nie może, jeśli nie zmieni mu się wynagrodzenie.